Prof. dr Redžepa Škrijelja, istoričara, filologa i filozofa imao sam priliku da upoznam (iako sam ga znao od ranije) povodom 20. novembra Dana Sandžaka 2021. godine u sklopu 15 Sandžačkih književnih susreta (SAKS) i 43 Tutinskih književnih susreta. Esej o njemu nastao je kao plod praćenja njegovih radova i javog djelovanja.
Prof. dr Redžep Škrijelj pripada jednom od najznačajnjih savremenih Bošnjačkih, intelektualaca ne samo na prostoru Sandžaka, već i na prostorima Zapadnog Balkana. Njegov doprinos savremenim istorijskim, kulturološkim, multikulturološkim procesima i njegov zavidni naučno-istraživački rad svrstava ga u samu plejadu onih posvećenih naučnika čija misao i djelo mogu svima da služe kao primjer velikih ličnih pregnuća. Živimo u vremenu kada dominiraju neke druge vrijednosti. Teško spremni da prihvatimo i uvažimo razilčitost i poštovanje prema drugim narodima. Profesor Škrijelj je uspio da snagom svoje ličnosti, intelekta i znanja pokida mnoge okove i lance da razbije mnoge dogme i vjerovanja, koje nas na uvjek zamršenom Balkanu (nažalost) dijele. Povezujući filologiju, filozofiju, istoriju i književnost kao niko do tada bavio se i dalje bavi pitanjem raseljavanja Bošnjaka i često njihovim teškim ,,muhadžirskim“ (iseljeničkim putevima). Poliglota, harizmatični i neumorni besjednik koji je spreman da vam na pravi način prenese svoja iskustva ali i svoje znaje. Uvjek spreman da mladim ljudima da onaj najbolji dio sebe da ih podrži i motiviše. Njegaov briljantni um se ogleda i na polju književne kritike i eseja, onomastike, prevodilaštva. Vodi često brojne polemike i rasprave o mnogim društvenim problemima koji su vezani za Bošnjački, kulturni, kulturološki, jezički i istorijski identitet.
Kroz svoje radove, javne nastupe, ogrugle stolove i simpozijume se trudi na najafirmativnji način skrene pažnju na aktuelne probleme Bošnjaka. Mnogi Bošnjaci su tokom teških vjekova, progonja, stradanja, stigmatizacije imali manju ili višu potrebu da dokazuju svoj identitet. Mnogi od njih su kroz različite istorijske etape sklapali političke i lične intrese često zbunjujući svoj sopstveni narod, ali ne i Prof. dr Redžep Škrijelj, koji je kao svetionik svoga naroda na Zapadnom Balkanu i prostoru Sandžaka jasno definisao put kojim treba ići. Zbog takvih intelektualaca, Bošnjaci su lakše prešli integracijske procese potvrđujući jasno svoj stav evropskih orijentacija. Zahvaljujući nemu Sandžaklije imaju vrlo jasnu i preciznu odrednicu u identiteskom smislu. Kao filolog doprinio je da se razumije suština bosanskog jezika, povezujući svoj narod sa maticom-majkom Bosnom. Jedan od glavnih pokretača jačanja svijesti među svojim sunarodnicima o potrebi očuvanja maternjeg (bosanskog) jezika i o njegovoj suštinskoj ulozi u procesima izvornog identiteta. Specifična politička kultura Bošnjačkog naroda, nije samo stvar protoka istorijskog vremena u kojem, prof. dr Škrijelj postoji on je prije svega, jedan od rijetkih bastiona intelektualne kulture, tačnije intelektualnih tradicija svog naroda. Zbog svoje svestrane ličnosti Škrijelj pripada jednoj od one najrjeđe i najdragocjeenije vrste (insana) čije je savršeno gospodstvo i duboko intelektualno poštenje budi u svakom najveći stepen poštovanja. Kada imamo priliku da slušamo Škrijelja, kroz njegov lični primjer vidimo intelektualca koji nikada nije izgubio auru univerzalnosti ideja i pogleda na svijet Bošnjaka, on sa svog širokog spektra analizira društvene događaje i perspektive njihovog razumijevanja u prostoru (ne)debatne kulture iskazivanja ideja, stavova i vizija razvoja slobodne misli Sandžaka. Prof. dr Redžep Škrijelj predstavlja izuzetno rijetki spoj erudite istančanog stila koji sa toliko srčanosti stupa u istorijsko-kulturološke polemike i bitke čine ga intelektualcom posebne smjelosti. Na kraju bih završio svoj esej o njemu riječima čuvenog američkog psihologa Vilijama Glasera (1925-2013) koji je jednom o intelektualcima zapisao: ,,Sreća može doći učestvovanjem u intelektualnim i umjetničkim iskustvima, na putovanjima i širenjem naših vidika u svim smjerovima u mjeri u kojoj smo sposobni to činiti sa ljudima koji su posebni i koje poštujemo. ”
Iz bogate biografije Prof. dr Redžepa Šrkrijelja izdvajam. Redžep Škrijelj rođen je 28. marta 1959. godine u Međugoru, Sjenica, Republika Srbija. Osnovno obrazovanje i gimnaziju učio u Makedoniji. Na Univerzitetu „Sv. Kiril i Metodij“ u Skoplju završio filozofski i filološki fakultet, a magistarsku tezu („Muhadžirska kriza i naseljavanje Bošnjaka u Makedoniji 1875-1901) i doktorsku disertaciju („Čerkezi na Balkanu“) odbranio na „Institutu za nacionalnu istoriju“ istoimenog univerziteta i promovisan je u zvanje doktora istorijskih nauka. Osim tri knjige, i dva koautorstva, autor je više od pedesetak recenzija i više od stotinu naučnih studija i rasprava iz oblasti istorije, staroosmanlijske i bošnjačke književnosti, osmanlijske diplomatike, sandžačke epike, islamske epigrafike, onomastike, esejistike i prevodilaštva. Govori engleski, njemački, turski, albanski i makedonski jezik, na kojima objavljuje svoje naučne rezutate. Od 2008. godine obavlja ulogu glavnog i odgovornog urednika časopisa „Bošnjačka riječ“ koji u Srbiji pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture i „Bošnjačkog nacionalnog vijeća“ izlazi kao časopis nacionalne zajednice Bošnjaka. U zemlji okruženju uspješno piše i objavljuje poeziju i prozu. Bavi se proučavanjem prošlosti i etno-demografskih procesa Bošnjaka, Čerkeza, Ilira i drugih naroda na Balkanu. Prevodi rukopise iz staroturske književnosti, istorije, diplomatike i alhamijado književnosti Bošnjaka sa područja Srbije, Crne Gore i Makedonije. Učesnik je velikog broja naučnih manifestacija, kongresa, simpozijumima i naučnih konferencija u zemlji i inostranstvu. Profesor je na Državnom Univerzitetu u Novom Pazaru (DUNP). Potpredsjednik je Bošnjačkog nacionalnog vijeća u Republici Srbiji.
Piše: Božidar Proročić, književnik i publicista
