Ni sport se nije rodio bez porođajnih muka. Različite periode bogate historije fizičke kulture i sporta karakterišu različiti uslovi i okolnosti u okeanu događaja i njihovih aktera. Sa ovom kratkom resprotektivom ne želimo istraživati dubinu okeana, ali želimo ukazati i navesti vas na trag svega onog što se iz tog okeana po sistemu spojenih posuda prelilo na sportska društva i sportske događaje na našim prostorima.
**********
Sport je imao i danas ima važnu ulogu u izgradnji društva. Prvi začeci sportskog i tjelesnog / fizičkog vježbanja na našim prostorima javljaju su početkom 19-og vijeka. Među prvim sportskim udruženjima formirana su streljačka udruženja (1851), udruženja za gimnastiku i borenje (1857), veslačke družine (Novi Sad 1872), sokolska društva (u Ljubljani 1863, Zagrebu 1874), društvo biciklista (Zagreb 1885)…, a prva fudbalska lopta zakotrljala se u Zagrebu 1893. godine. Kao rezultat shvatanja o značaju fizičke kulture i sporta za osobni i ukupan društveni razvoj, u drugoj polovini 19-og vijeka (1934) širom Evrope i u školama našeg podneblja uvodi se fiskultura kao obavezan nastavni predmet.
Nakon Prvog svjetskog rata sportske organizacije i klubovi, koji su tokom rata opstali, širili su svoj uticaj i privlačili sve veći broj igrača i simpatizera, a interes građana za sportska takmičenja bio je sve veći. Fizičko vaspitanje i sport postali su efikasno sredstvo političke propagande socijalista, a zatim i komunista. Od 1862.g., kada je u Pragu osnovana organizacija “Soko”, sokolstvo se ubrzano širilo u sportskim i vježbačkim društvima. Jačanjem radničkog pokreta, u Kraljevini Jugoslaviji je 1924.g. osnovana ilegalna mreža radničkih i službeničkih sportskih društava pod nazivom “Blok radničkih klubova Jugoslavije”, a kada je kralj Aleksandar Karađorđević u zemlji zabranio svaki politički rad, ilegalni sportski radnički klubovi su se 1929. ujedinili u “Radnički sportski savez”. Time ilegalne sportske organizacije unapređuju svoje aktivnosti i legaliziraju svoj status. “Radnički sportski savez” je tokom 30-tih godina 20 -og vijeka znatno doprinjeo u formiranju novih radničkih klubova, u koje spada i FK “Borac” Bosanska Dubica.
Fudbalski klubovi nastaju od 1903.godine. Jugoslovenski nogometni savez (JNS) osnovan je 15.4.1919.godine u Zagrebu, a kasnije preimenovan u Nogometni savez Jugoslavije i njegovo sjedište 16.3.1930.g. prebačeno u Beograd. Između dva rata sportska društva se udružuju u saveze.
Poslije Drugog svjetskog rata osnovan je Fiskulturni odbor Jugoslavije (FOJ), koji prerasta u savez FISAJ, a na nivou republika i pokrajina od 1948.g. osnivaju se savezi: atletski, fudbalski, košarkaški, bokserski, rukometni, skijaški, odbojkaški…Pred početak II Svjetskog rata u Jugoslaviji je postojalo preko 150 legalnih radničkih sportskih klubova.
Po završetku II Svjetskog rata klubovi su bili ustrojeni po sovjetskom fiskulturnom modelu, pa su sva društva bila fiskulturna, a ne samo sportska, a u okviru sportskih društava osnivane su sekcije za različite vrste sportova.
Prvo takmičenje po završetku Drugog svjetskog rata organizovano je 1947. između republika i pokrajina, a pobjedila je Srbija. Te godine počinju i klupska takmičenja. Najpoznatiji klubovi tog perioda bili su: “BSK” i “Jugoslavija” (Beograd), “Građanski”, “Konkordija” i “Hašk” (Zagreb), “Hajduk” (Split), osnovan još 1911.g. Poslije Drugog svjetskog rata nastaju klubovi: OFK “Beograd” 1945, “Partizan” i “Crvena Zvezda” – Beograd 1946, “Željezničar”- Sarajevo 1921, “Velež” – Mostar, 1922.g.
Nogometni savez Jugoslavije osnovan je 1948.g. u Beogradu, a članovi saveza bili su: Savez nogometnih sudaca Jugoslavije, Savez nogometnih trenera Jugoslavije (1966), Udruženje klubova Prve savezne lige (1966).
U socijalističkoj Jugoslaviji sport se temeljio na načelima amaterizma. Nogometni klubovi su organizovani kao udruženja građana. Profesionalizam se legalizira od 60-tih godina 20-og vijeka, a 70-tih prevladava okvire amaterizma.
U savremenim uslovima djelatnost klubova reguliše se Zakonom i Statutom klubova. Danas se sve manje govori o klubovima kao sportskim organizacijama, a sve više o klubovima kao dijelu “sportske industrije”, o vlasničkoj strukturi klubova, sponzorstvu i donacijama, o berzi i IPA fondovima- Instrumentu EU za pristupnu pomoć, o prodaji sportskih događaja (takmičenja, objekata, TV prenosa…). Time sport postaje jedna od najprofitabilnijih industrija današnjice.
Tekst pripremili: Emir Tabaković, Nihad Krupić, Zijad Bećirević za Monografiju FK Borac Bosanska Dubica, povodom 55 godišnjice postojanja kluba.
