Mammad Amin Resulzade. Postaće jedan od simbola borbe za nezavisnost Azerbejdžana sa riječima koje su ušle u istoriju: „Zastava koja je jednom podignuta nikada neće pasti ”
Danas je dan državnosti Azerbejdžana tačno sedam dana pošto je zasijala najljepša majska zora Crne Gore 21. maja 2006 godine. Zemlje vatre i slobode Azerbejdžan i Crna Gora imale su teške istorijske periode i razdoblja. Obje države su gradile svoj identitet, integritet, kulturu i jezik. Nakon Oktobarske revolucije 1917. Rusija je upala u haos građanskog rata. Sovjetska vlast je uspostavljena u Bakuu 15. novembra 1917. Ali 28. maja 1918. Nacionalno vijeće Musavat Azerbejdžan proglasilo je Republiku Azerbejdžan sa privremenim glavnim gradom u Gandži. Opstanak nezavisnog Azerbejdžana nakon povlačenja britanskih trupa u avgustu 1919. u potpunosti je zavisio od ishoda građanskog rata u Rusiji. U proljeće 1920. pobjeda je bila na strani Crvene armije, a 28. aprila 1920. njene jedinice su ušle u Azerbejdžan. Istog dana formirana je sovjetska vlada Azerbejdžana na čelu sa Narimanom Narimanovom. Tada je Azerbejdžan nasilno inkoporniran u SSSR. Njemačke trupe, koje su napale Sovjetski Savez u junu 1941. godine, stigle su do Velikog Kavkaza u julu 1942. godine, ali Njemci nikada nisu ušli na teritoriju Azerbejdžana. Mnogi Azerbejdžanci su se borili u redovima Crvene armije, i dali svoju ogroman doprinos antifašizmu.
HEJDAR ALIJEV BESKOMPROMISNI BORAC ZA NEZAVISNOST AZERBEJDŽANA
U poslijeratnim godinama nastavljena je staljinistička politika represije. Hruščovljevo ,,odmrzavanje ” (1955-1964) bio je period slabljenja kontrole u oblasti književnosti i javnog života. Istovremeno, “otopljenje” je obilježeno novom antiislamskom kampanjom i vraćanjem politike sovjetizacije kao dijela ,,zbližavanja nacija ”, što je trebalo dovesti do spajanja svih naroda SSSR-a. u novu zajednicu – sovjetski narod. Šezdesetih godina prošlog vijeka pojavili su se prvi znaci krize u sovjetskom kolonijalnom sistemu. Naftna industrija, najvažnija za Azerbejdžan, počela je gubiti svoje pozicije u privredi zbog iscrpljivanja dokazanih rezervi azerbejdžanske nafte i razvoja novih polja u drugim regijama Sovjetskog Saveza. Kriza u naftnoj industriji dovela je do smanjenja ulaganja u azerbejdžansku ekonomiju. U pokušaju da stanu na kraj krizi, sovjetske vlasti su 1969. imenovale Heydara Alijeva za prvog sekretara Centralnog komiteta Komunističke partije Azerbejdžana. Alijev je uspio da poboljša ekonomsku situaciju i ubrza rast industrije, kao i da konsoliduje republičku vladajuću elitu. 1982. Alijev je postao član Politbiroa Centralnog komiteta KPSS. 1987. vratio se u Azerbejdžan. U oktobru 1987. godine Hejdar Alijev , izrazivši protest protiv politike koju je vodio Politbiro Centralnog Komiteta Komunističke Partije Sovjetskog Saveza i lično Generalni sekretar Mihail Gorbačov, Hejdar Alijev je dao ostavku na sve dužnosti. Povodom krvave tragedije u Bakuu koju su 20. januara 1990. godine izazvale sovjetske trupe, Hejdar Alijev je već sledećeg dana, istupivši sa izjavom u predstavništvu Azerbejdžana u Moskvi, zatražio da budu kažnjeni organizatori i izvršioci zločina protiv azerbejdžanskog naroda. U znak protesta protiv licemjerne politike rukovodstva SSSR-a povodom kritične situacije u Nagornom Karabahu u julu 1991. godine, napustio je redove Komunističke partije Sovjetskog Saveza. Vrativši se u julu 1990. godine u Azerbejdžan, Hejdar Alijev živio je najpre u Bakuu, a zatim u Nahčivanu, da bi iste godine bio izabran za deputata Vrhovnog Sovjeta Azerbejdžana. U razdoblju od 1991. do 1993. godine bio je predsjednik Vrhovnog Parlamenta Nahčivanske Autonomne Republike, zamjenik predsjednika Vrhovnog Sovjeta Azerbejdžanske Republike. Na osnivačkom Kongresu partije „Novi Azerbejdžan“, koji je održan u gradu Nahčivanu, Hejdar Alijev je izabran za predsjednika partije.
U maju- junu 1993. godine, kada se u Azerbejdžanu usled krajnje zaoštrene krize Vlade pojavila pretnja izbijanja gradjanskog rata i gubitka nezavisnosti, azerbajdžanski narod je izrazio želju da Hejdar Alijev preuzme vlast. Tadašnje rukovodstvo Azerbejdžana bilo je prinuđeno da zvanično pozove Hejdara Alijeva u Baku. 15 juna 1993. godine Hajdar Alijev je izabran za predsjednika Vrhovnog Sovjeta Azerbejdžana, a 24. jula ukazom Mili Medžlisa (Narodnog Vijeća) opunomoćen je da vrši dužnost Predsejdnika Azerbejdžanske Republike. Trećeg oktobra 1993.godine na opštim izborima Hejdar Alijev je izabran za Predsjednika Azerbejdžanske Republike. 11 oktobra 1998. godine na izborima sa visokim odzivom birača, bio je ponovo izabran, dobivši 76,1 odsto glasova. Iako se najpre saglasio sa isticanjem svoje kandidature na predsjedničkim izborima 15. oktobra 2003. godine, Hejdar Alijev je ipak odustao od učešća na istima zbog problema sa zdravljem. Hejdar Alijev je dobitnik niza međunarodnih nagrada, titule počasnog doktora univerziteta različitih zemalja i drugih visokih počasnih zvanja.
Istorijska sudbina Azerbejdžana je neodvojiva od imena Hejdar Alijeva. Preporod naroda tokom tih godina u svim oblastima njegovog društveno-političkog, privrednog i kulturnog života, povezan je upravo sa njegovim imenom.
AZERBEJDŽAN POSVEĆEN CRNOJ GORI
Svoju požrtvovanost prema prijateljskoj Crnoj Gori, Azerbejdžan je pokazao mnogo puta. U Podgorici, u Kraljevom parku, zajedno sa spomenikom istaknutom sinu Crne Gore, svjetski poznatom izdavaču knjiga, Božidaru Podgoričaninu, uzdiže se i bista velikog azerbejdžanskog pjesnika i dramskog pisca, Huseina Džavida. Stanovnici glavnog grada dobro pamte: nakon završetka radova na potpunoj rekonstrukciji, 11. septembra 2013. godine održana je svečana ceremonija otvaranja obnovljenog parka. Podgoričani su tako na poklon od Azerbejdžanaca dobili zelenu oazu na površini od 1,7 hektara, koja sadrži moderan mobilijar, rasvjetu, sisteme navodnjavanja i obezbjeđenja. U ovom periodu dodijeljen je i naziv „Baku“ jednoj od centralnih podgoričkih ulica, nakon odrađene rekonstrukcije i uređenja 2013. godine, te je na taj način zavrijedila titulu simbola povezanosti naših glavnih gradova. 27. avgusta 2020. godine je u potpunosti završena izgradnja ulice “Baku” od strane Glavnog grada – Podgorica, kada je gradonačelnik Podgorice dr Ivan Vuković sa saradnicima i predstavnicima Diplomatske misije Azerbejdžana u Podgorici, obišao završne radove.
Stoga nije slučajno što je 2011. godine, tokom velikih poplava u Crnoj Gori, azerbejdžanska ambasada prva pružila humanitarnu pomoć žrtvama grada Virpazara. Uz pomoć donacije Republike Azerbejdžan izvršena je 2013. godine rekonstrukcija i dogradnja vrtića i jaslica na objektu JPU “Dušo Basekić” u Bijelom Polju. Tadašnji šef Diplomatske misije Republike Azerbejdžan u Podgorici, gospodin Sejran Mirzazada je na otvaranju vrtića izjavio sljedeće:
“Ostvarivanje ovog projekta je rezultat iskrenog prijateljstva između lidera naših država i naroda dvije zemlje. Siguran sam da današnjim otvaranjem vrtića u Bijelom Polju, još jačamo temelje naše buduće dugoročne saradnje za dobrobit obije zemlje i naroda. Nadam se da će se djeca prijateljske Crne Gora osjećati prijatno i udobno ovdje. Jer, kada su djeca srećna i mi smo srećni, jer su djeca naša budućnost.”
Obnova crkve Sv. Neđelje u Kumboru urađena je zahvaljujući finansijskoj investiciji azerbejdžanske kompanije “Azmont Investments”, koja je prvo investirala u istraživačke arheološke radove, a zatim u izradu projektne dokumentacije i nakon toga u radove na sanaciji i obnovi crkve. Ova donacija ukazuije na pozitivan odnos pun poštovanja ove kompanije prema crnogorskoj kulturnoj baštini. Radovi na sanaciji crkve izvođeni su u periodu od 15.08.2019. do 08.11.2019. godine. Kompanija “Azmont Investments”, koja od 2012. godine profesionalno i na održiv način upravlja svojom investicijom u Crnoj Gori, više puta je pokazala i društveno odgovorno poslovanje, i pomagala sportske klubove, ,,Festival mimoze”, kao i druge humanitarne i događaje u oblasti kulture u Herceg Novom, ali i u čitavoj Crnoj Gori.
Zvanični organi Azerbejdžana, kompanije, nevladine organizacije i građani koji rade u Crnoj Gori i u inostranstvu su uložili sve napore u okviru njihovih mogućnosti kako bi pomogli Crnoj Gori da se oporavi od posljedica epidemije i pokazali solidarnost sa crnogorskim narodom i državom. Kompanija “Azmont Investments” uplatila je na bankovni račun Nacionalnog koordinacionog tijela za zarazne bolesti 20.000,00 EUR. Diplomatska misija Republike Azerbejdžan uplatila je na bankovni račun Nacionalnog koordinacionog tijela za zarazne bolesti 1.000,00 EUR, a takođe je obezbijedila pakete pomoći sa osnovnim životnim namirnicama za opštine Podgorica i Tuzi u cilju pružanja pomoći za 40 najugroženijih porodica, a potom i za opštinu Rožaje, takođe za 40 porodica. Počasni konzul Crne Gore u Azerbejdžanu Vugar Alijev je uručio 5000 medicinskih maski Generalnom konzulatu Crne Gore u Istanbulu radi isporuke u Crnu Goru. Međunarodni centar “Nizami Gandžavi” osnovan u Republici Azerbejdžan je takođe pomagao Crnoj Gori tokom pandemije Covida. Kulturno–ekonomski centar Azerbejdžana-Crne Gore svih ovih godina podržao brojne projekte iz oblasti kulture, sporta, humanitarne i socijalne pomoći i postao jedan od najljepših reprezenata prijateljstva naše dvije države. Jer je iza svega snagom svoje ličnosti i autoriteta stojao je i dalje stoji neumorni Seyran Mirzazada direktor Kulturno-ekonomskog centra Azerbejdžana. Slavna i drevna država Azerbejdžan je svim srcem uz Crnu Goru i pokazala se uvjek kao pravi prijatelj kad god je to trebalo.
DA SU VJEČNI AZERBEJDŽAN I CRNA GORA
Piše: Božidar Proročić, spec savjetnik u Kulturno-ekonomskom centru Azerbejdžana
